2η Πανελλήνια Ημέρα Σχολικού Αθλητισμού

Εγκύκλιος Υπουργείου για 2η Πανελλήνια Ημέρα Σχολικού Αθλητισμού 

 

το ευ αγωνίζεσθαι στη Αρχαία Ελλάδα

Η ηθική είναι ριζωμένη στην κοινωνία και την ανθρώπινη ψυχή. Εμφανίστηκε από τότε που ο άνθρωπος άρχισε να ζει σε ομάδες και το ένα άτομο μπορούσε να επηρεάζει το άλλο. Η ηθική, με βάση την κλασική Ελληνική σημασία, εμφανίζεται σαν δεξιότητα να αποφασίζει ποιο είναι το σωστό και ποιο είναι το λάθος. Για  1169 χρόνια (776πΧ – 393μΧ) διατηρήθηκε ο θεσμός των Ολυμπιακών Αγώνων γιατί στηριζόταν βασικά στο «ευ αγωνίζεσθαι».

Οι Ελλανοδίκες απέκλειαν τους αθλητές που διαπίστωναν ότι δεν διέπονται από ηθικές αρχές. Το «ευ αγωνίζεσθαι» όχι μόνο ήταν θεμελιώδης αρχή στους αθλητικούς αγώνες, αλλά επεκτείνετε σε όλους τους τομείς της ζωής γενικότερα Ο Πίνδαρος, όχι μόνο προέτρεπε τους αθλητές να μην αδικούν τους συνανθρώπους τους με πράξεις, αλλά ούτε και με λόγια.

Και ο φιλόσοφος Νίκανδρος εξηγεί στο μαθητή του Φιλίνο, που ήθελε να τρέξει στην Ολυμπία, ότι «άνθρωπος δεν είναι αυτός που έχει μόνο δυνατό σώμα, αλλά αυτός που συγχρόνως έχει και όμορφη ψυχή και πνεύμα».

Οι Ολυμπιακοί αγώνες ήταν η πιο σημαντική διοργάνωση της αρχαίας Ελλάδας και διεξάγονταν στην αρχαία Ολυμπία κάθε τέσσερα χρόνια από το 776 π.Χ. έως το 393 μ.Χ. όταν ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος απαγόρευσε την διεξαγωγή τους.

Στα Ολύμπια έπαιρναν μέρος αθλητές από όλη την Ελλάδα και θεατές ήταν μόνο άνδρες. Απαγορευόταν αυστηρά η παρουσία των γυναικών. Ήταν μία θρησκευτική γιορτή αφιερωμένη στον Δία ενώ διακόπτονταν οι πολεμικές συγκρούσεις και γινόταν ΕΚΕΧΕΙΡΙΑ. Το μοναδικό έπαθλο για τους νικητές ήταν ένα στεφάνι αγριελιάς από το ιερό δέντρο της Ολυμπίας (κότινος). Οι ολυμπιονίκες θεωρούνταν πρόσωπα σεβαστά και απολάμβαναν τιμές ήρωα, καθώς  μπαίνοντας στην πόλη κατεδάφιζαν ένα τμήμα από τα τείχη ως ένδειξη ασφάλειας.       

Οι αθλητές υπηρετούσαν το αθλητικό ιδεώδες και οι αγώνες αποτελούσαν πεδίο ευγενούς άμιλλας - ανταγωνισμού, χωρίς «χορηγούς » – χωρίς παράγοντες –χωρίς «τεχνικές σωματικών βελτιώσεων», αναδεικνύοντας το σθένος, τη δύναμη, την τιμή και προπάντων το ευ αγωνίζεσθαι  αντί του σημερινού ευ αμείβεσθαι.

Σημάδια παρακμής του Ολυμπιακού Ιδεώδους εμφανίζονται μετά τον 4ο αι. π.Χ. και υπάρχει κρίση του Ολυμπιακού Ιδεώδους. Δυστυχώς και τότε υπήρξαν αθλητές που παρέβαιναν τους κανονισμούς των αγώνων όπου καταγράφονται φαινόμενα χρηματισμού, απάτης, αλαζονείας.

♦ Ο Αντίλοχος σε αγώνες αρματοδρομίας έξω από τα τείχη της Τροίας, παρεμπόδισε τα άλογα του Μενέλαου, τον οποίο και κέρδισε. Ο Μενέλαος τότε κατάγγειλε στον αγωνοθέτη Αχιλλέα τον Αντίλοχο, ο οποίος όμως παραδέχτηκε το σφάλμα του με τη δικαιολογία της νεανικής απερισκεψίας και ορκίστηκε ότι άθελά του τον εξαπάτησε. Ο Μενέλαος δέχτηκε τη μετάνοια του νεαρού Αντίλοχου και τον συμβούλευσε να αποφύγει δεύτερη φορά να εξαπατήσει τους καλύτερούς του.

♦ Το 420 π.Χ., οι Σπαρτιάτες αποκλείστηκαν από τους αγώνες επειδή παραβίασαν την εκεχειρία. Έλα όμως που ο Λίχας δεν άντεχε χωρίς τις αρματοδρομίες του... Ο δαιμόνιος Λακεδαιμόνιος εμφανίστηκε ως Θηβαίος. Το κόλπο έγινε αντιληπτό. Τον μαστίγωσαν και τον έδιωξαν με τις κλοτσιές.

 ♦ Ο Εύπολος από τη Θεσσαλία, το 388 π.Χ., στην 98η Ολυμπιάδα δωροδόκησε τρεις αντιπάλους του για να τον αφήσουν να νικήσει. Τιμωρήθηκαν και οι τέσσερις αθλητές και με τα χρήματα του προστίμου που τους επιβλήθηκε, κατασκευάστηκαν έξι ζάνες. Κανένας δεν μπορούσε να αποφύγει την τιμωρία, εφόσον αποκαλυπτόταν ότι παραβίαζε την αρχή του «ευ αγωνίζεσθαι».

 το ευ αγωνίζεσθαι (fair play) σήμερα

Ο όρος που συνήθως χρησιμοποιείται σήμερα για να υποδηλώσει την ανάπτυξη ηθικο-κοινωνικών χαρακτηριστικών μέσα από τον αθλητισμό είναι το τίμιο παιχνίδι (fair play). Το τίμιο παιχνίδι περιλαμβάνει το σεβασμό στους κανόνες του παιχνιδιού, σεβασμό στους συμπαίκτες, σεβασμό προς τους διαιτητές - κριτές και τις αποφάσεις τους, σεβασμός προς τους αντίπαλους παίκτες και το να δίνονται ίσες ευκαιρίες σε όλους να συμμετέχουν αλλά και το να διατηρείται ο αυτοέλεγχος σε κάθε περίπτωση (Commission for Fair Play, 1990).

Το ευ αγωνίζεσθαι στηρίζεται σε κανόνες ηθικής όπως: εμπιστοσύνη, σεβασμός, ευθύνη, δικαιοσύνη, φροντίδα, κοινωνικότητα. Στο παιχνίδι το χρονόμετρο μαθαίνει την αξιοκρατία, η σφυρίχτρα του διαιτητή την εμπιστοσύνη, οι κανονισμοί τα όρια που πρέπει να έχουμε μέσα στην κοινωνία και την ισοτιμία.

Τις τελευταίες δεκαετίες μεγάλη εκστρατεία για το Fair Play (Δίκαιο παιχνίδι ή Τίμιο παιχνίδι ή Ευ Αγωνίζεσθαι) στοχεύει στην ενίσχυση της ευγενούς άμιλλας, καθώς και την πρόληψη των διακρίσεων στον  αθλητισμό, προωθώντας το σεβασμό μεταξύ των αθλητών, των διαιτητών, των αντιπάλων και των οπαδών. Οι βασικές αρχές του Fair Play είναι:

• Παίξτε δίκαιο παιχνίδι
• Παίξτε για να κερδίσετε, αλλά και για να αποδεχθείτε την ήττα με αξιοπρέπεια
• Να τηρείτε τους κανονισμούς του παιχνιδιού
• Να σέβεστε τους αντιπάλους, τους συμπαίκτες, του διαιτητές  και τους θεατές
• Να τιμάτε εκείνους που υπερασπίζονται την καλή φήμη του αθλητισμού
• Απορρίψτε τη διαφθορά, τα ναρκωτικά, το ρατσισμό, τη βία, τα τυχερά παιχνίδια και άλλους κινδύνους για το άθλημα
• Να καταγγέλλετε εκείνους που επιχειρούν να δυσφημήσουν το άθλημα
• Χρησιμοποιείστε τον αθλητισμό για να κάνετε ένα καλύτερο κόσμο

Καθήκον έχουμε εμείς οι “σημαντικοί άλλοι” (δάσκαλοι, γονείς, προπονητές) που εμπλεκόμαστε στην καθημερινή διαπαιδαγώγηση του νέου, να ενθαρρύνουμε εκπαιδευτικές-μαθησιακές διαδικασίες προσανατολισμένες στην προσπάθεια, στη μάθηση, σε σχέσεις συνεργασίας και αμοιβαίου σεβασμού και στην αποφυγή εγωκεντρικών-ανταγωνιστικών προσανατολισμών.

Το ιδανικό περιβάλλον της Φυσικής Αγωγής, με τον λιγότερο ανταγωνιστικό χαρακτήρα του, επιβεβαιώνει την παιδαγωγική δυναμική του,  ωθώντας τα παιδιά στην υιοθέτηση και εφαρμογή πιο συχνών θετικών συμπεριφορών.

του Γιάννη Τσιόπα, Σχολικού Σύμβουλου Φυσικής Αγωγής